نقش اسطوخودوس و دیگر داروهای گیاهی در درمان سینوزیت — با تکیه بر کارآزمایی‌های بالینی

نقش اسطوخودوس و دیگر داروهای گیاهی در درمان سینوزیت — با تکیه بر کارآزمایی‌های بالینی

سینوزیت (Rhinosinusitis) به التهاب سینوس‌ها گفته می‌شود و می‌تواند به‌صورت حاد یا مزمن باشد. درمان استاندارد بسته به شدت شامل ضداحتقان‌ها، ضدالتهاب‌ها، آنتی‌بیوتیک (در موارد با شواهد عفونت باکتریال) و اقدامات حمایتی مانند بخور و شست‌وشوی بینی است. در کنار این درمان‌ها، در سال‌های اخیر چندین داروی گیاهی و ترکیبات طبیعی در کارآزمایی‌های بالینی مورد بررسی قرار گرفته‌اند و نتایج نشان می‌دهد در برخی موارد این داروها می‌توانند به بهبود علائم، کاهش مدت بیماری یا کاهش نیاز به داروهای دیگر کمک کنند. :contentReference[oaicite:0]{index=0}

۱. اسطوخودوس (Lavandula angustifolia)

اسطوخودوس به‌خاطر ترکیباتی مانند لینالول و لینالیل استات شناخته شده است که خواص ضدالتهابی، آنتی‌میکروبی و آرام‌بخش دارند. هرچند شواهد مستقیم و درجه‌یک دربارهٔ اسطوخودوس صرف برای سینوزیت محدود است، چند مطالعه بالینی و کارآزمایی‌های مرتبط با فرمولاسیون‌های حاوی اسطوخودوس یا عصاره‌های سنتی (مثلاً در پکیج‌های طب سنتی/فارسی) نشان داده‌اند که فرم‌های خوراکی یا موضعی می‌توانند به عنوان درمان کمکی علائم تنفسی را کاهش دهند. یک بررسی و گزارش مطالعات بالینی شامل آزمایشات با فرمول‌هایی مانند Tavipec (حاوی ترکیبات مرتبط) برای سینوزیت حاد اجرا شده است که نتایج امیدوارکننده‌ای نشان داده‌اند؛ با این حال در تعیین نقش مستقل «اسطوخودوس تنها» نیاز به مطالعات بزرگتر و با طراحی دقیق‌تر احساس می‌شود. :contentReference[oaicite:1]{index=1}

۲. پلارجونیوم سِیدوئِس (Pelargonium sidoides, EPs® 7630)

یکی از قوی‌ترین شواهد کارآزمایی برای درمان سینوزیت مربوط به عصارهٔ ریشهٔ Pelargonium sidoides با نام تجاری EPs® 7630 است. یک کارآزمایی تصادفی، دوسوکُند و کنترل‌شده نشان داد که EPs® 7630 در درمان سینوزیت حاد نسبت به پلاسبو مؤثر بوده و تحمل‌پذیری مناسبی دارد. در متاآنالیزها و مرورهای بعدی نیز اثربخشی این ترکیب برای عفونت‌های حاد تنفسی و سینوزیت گزارش شده است. بنابراین EPs® 7630 یکی از گزینه‌های گیاهی دارای شواهد بالینی معتبر برای سینوزیت حاد محسوب می‌شود. :contentReference[oaicite:2]{index=2}

۳. آندروگرافیس پانیکولاتا (Andrographis paniculata / Kan Jang)

ترکیب‌های ثابت حاوی آندروگرافیس (مانند Kan Jang) در چند کارآزمایی تصادفی دوسوکُند برای عفونت‌های حاد دستگاه تنفسی فوقانی از جمله سینوزیت آزمایش شده‌اند. نتایج نشان داد که این ترکیب می‌تواند علائم التهابی مانند سردرد، گرفتگی بینی و کسالت عمومی را کاهش دهد؛ اگرچه نتایج در موارد مختلف متنوع است و اثبات قاطع برای همهٔ زیرگروه‌ها وجود ندارد. بنابراین آندروگرافیس ممکن است به‌عنوان درمان کمکی در سینوزیت‌های خفیف تا متوسط مطرح شود. :contentReference[oaicite:3]{index=3}

۴. سینئول (1,8-Cineole / ترکیبات اکالیپتوس و مایرول)

سینئول (eucalyptol) که جز اصلی اسانس اوکالیپتوس و برخی فرمولاسیون‌های دارویی مانند ELOM-080 است، در چندین کارآزمایی بالینی نشان داده که می‌تواند کیفیت زندگی و علائم بیماران مبتلا به رینوسی‌نوزیت را بهبود بخشد. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که کپسول‌های حاوی 1,8-cineole یا استنشاق آن می‌تواند به کاهش احتقان، درد صورت و بهبود عملکرد تنفسی کمک کند. :contentReference[oaicite:4]{index=4}

۵. دیگر عصاره‌ها و فرمولاسیون‌های گیاهی (مثل Sinupret و Myrtol)

فرمولاسیون‌های چندگانه گیاهی مانند Sinupret (مخلوط گیاهان دارویی) و Myrtol/ELOM-080 نیز در کارآزمایی‌ها برای سینوزیت یا عفونت‌های حاد تنفسی بررسی شده‌اند و بعضی از آنها اثربخشی معناداری نسبت به کنترل یا پلاسبو نشان داده‌اند. نتایج کلی مرورها نشان می‌دهد که بعضی از این ترکیبات می‌توانند در کاهش علائم و تسریع بهبودی کمک‌کننده باشند، اما کیفیت شواهد بین محصولات متفاوت است. :contentReference[oaicite:5]{index=5}

جدول خلاصه — میزان شواهد بالینی (خلاصه)

نکات بالینی و توصیه‌های ایمنی

• در موارد مشکوک به عفونت باکتریال شدید یا تب بالا، ترشحات چرکی شدید یا بدتر شدن مداوم علائم، مراجعه به پزشک و در صورت لزوم آغاز آنتی‌بیوتیک طبق نظر پزشک ضروری است. داروهای گیاهی نباید جایگزین درمان‌های ضروری پزشکی شوند.
• برخی اسانس‌ها (مثل اکالیپتوس) برای خردسالان زیر ۲ سال مناسب نیستند و ممکن است حساسیت یا تحریک ایجاد کنند؛ قبل از استفاده در کودکان با پزشک مشورت کنید. :contentReference[oaicite:6]{index=6}
• در صورت مصرف همزمان با داروهای دیگر (مثل داروهای ضدانعقاد یا داروهای متابولیزه‌شونده توسط کبد)، پیش از مصرف با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
• انتخاب محصولات استانداردشده و دارای نشان کیفیت (مانند EPs® 7630 با شواهد بالینی) ارجح است نسبت به عصاره‌های ناشناخته یا غیراستاندارد. :contentReference[oaicite:7]{index=7}

نتیجه‌گیری برای خوانندگان داروخانه آنلاین گیاهی

برای کاربران داروخانه آنلاین و کسانی که به دنبال گزینه‌های طبیعی در داروخانه آنلاین گیاهی یا داروخانه گیاهی آنلاین هستند: برخی ترکیبات گیاهی مانند EPs® 7630 (Pelargonium sidoides)، آندروگرافیس و سینئول شواهد بالینی معتبری در کاهش علائم سینوزیت حاد دارند و می‌توانند به‌عنوان درمان‌های کمکی در نظر گرفته شوند. اسطوخودوس نیز نشان‌دهندهٔ پتانسیل ضدالتهابی و آنتی‌میکروبی است اما برای اثبات نقش مستقل آن در سینوزیت به مطالعات بزرگ‌تر نیاز است. در هر حال، استفاده از این محصولات باید با توجه به شرایط بالینی بیمار و با مشورت پزشک یا داروساز انجام شود. :contentReference[oaicite:8]{index=8}

منابع انتخابی (برای ارجاع و مطالعه بیشتر)

• Bachert C. et al., Treatment of acute rhinosinusitis with EPs® 7630 — randomized, double-blind, placebo-controlled trial. :contentReference[oaicite:9]{index=9}
• Gabrielian ES. et al., A double-blind, placebo-controlled study of Andrographis (Kan Jang) in acute URTI (including sinusitis). :contentReference[oaicite:10]{index=10}
• Werkhäuser N. et al., Rhinosinusitis treatment with cineole — patient-reported outcomes. :contentReference[oaicite:11]{index=11}
• مطالعات و مرورهای جدید دربارهٔ داروهای گیاهی در سینوزیت (مرور 2025). :contentReference[oaicite:12]{index=12}
• مطالعات و بررسی‌هایی دربارهٔ اثرات اسطوخودوس در فرمولاسیون‌های سنتی و مکمل‌ها. :contentReference[oaicite:13]{index=13}.